Baskilliler neden Malatya'da nüfus olarak daha çok?

Elazığ’ın Baskil ilçesiyle ilgili yıllardır süregelen o meşhur sorunun peşine düşüyoruz: "Baskilliler neden Elazığ’dan ziyade Malatya’da daha yoğun bir nüfusa sahip?" Bu durum sadece bir tercih meselesi değil; arkasında coğrafyanın çizdiği kader, ekonomik zorunluluklar ve tarihin getirdiği ilginç bir bağ bulunuyor.

Coğrafya Kaderdir: "Karşı Kıyı"nın Cazibesi

Bu göçün temelinde yatan en somut neden kuşkusuz coğrafi yakınlık. Baskil’in birçok köyü ile Malatya merkezi arasındaki mesafe, Elazığ şehir merkezine olan mesafeden çok daha kısa. Karakaya Baraj Gölü’nün iki yakasını birbirine bağlayan feribot seferleri ve demir yolu köprüsü, Malatya’yı Baskilliler için adeta "karşı mahalle" konumuna getiriyor.

Doç. Dr. Selçuk Haylı’nın "Baskil İlçesinde Nüfus Hareketleri" üzerine yaptığı çalışmalarda da vurguladığı gibi, bölgenin topografik yapısı ulaşım ağlarını kendiliğinden Malatya’ya doğru evriltmiş. Baskil’in kıyı köylerinden feribotla Malatya’ya geçmek, Elazığ’a karayoluyla gitmekten hem daha kısa sürüyor hem de ulaşım maliyetleri açısından çok daha hesaplı bir seçenek sunuyor.

Ekonominin Kalbi Malatya’da Atıyor

Baskil ekonomisinin can damarı hiç şüphesiz kayısı. Dünya kayısı başkenti Malatya’nın hemen yanı başında yer alan Baskil, bu ürünün ticareti ve işlenmesi noktasında Malatya piyasasıyla tamamen iç içe geçmiş durumda. Dr. Ayşe Çakır’ın "Bölgesel Ekonomik Entegrasyon" raporları da bu bağı doğruluyor: Baskilli üretici ürününü Malatya’da satıyor, gübresini ve tarım aletlerini oradan alıyor. Ünlü yerel tarihçi Süleyman Özerol’un analizlerinde belirttiği gibi; Baskilli üretici parasını Malatya piyasasında kazanıp, yatırımını da yine bu şehirde gayrimenkule dönüştürünce, yerleşik nüfusun Malatya’ya kayması kaçınılmaz bir son oluyor.

Baskil Kayısısının Malatya Ekonomisindeki Yeri

Baskil, Türkiye'nin toplam kayısı üretiminde tek başına devasa bir paya sahip. Ancak bu üretimin neredeyse tamamı Malatya üzerinden dünyaya açılıyor.

"Gurbetteki İlçe" Gerçeği: Nüfus Verileri Ne Diyor?

Resmi kayıtlarda Baskil nüfusuna kayıtlı olup Malatya’da ikamet edenlerin sayısı, bugün ilçenin kendi nüfusunu katlamış vaziyette. Yerel derneklerin ve saha araştırmalarının sunduğu projeksiyonlar, ortaya çarpıcı bir tablo koyuyor:

• Baskil İlçe Merkezi Nüfusu: Yaklaşık 12.000 - 13.000 kişi.
• Malatya’da Yaşayan Baskilli Sayısı: Tahminen 80.000 ile 100.000 arasında.
• Göç Tercihi: Baskil’den çıkan her 10 kişiden 8'i Malatya’yı seçiyor.

Neden Elâzığ Değil de Malatya?

Doç. Dr. Selçuk Haylı’nın da belirttiği gibi, Baskil’in köylerinden Elâzığ merkeze gitmek için kat edilen yolun fiziksel zorluğu, insanları feribotla Malatya'ya geçmeye itmiştir. Malatya'nın büyükşehir imkanları, Baskilliler için bir "sosyal sığınak" işlevi görmüştür.

Bu veriler gösteriyor ki; Baskilliler Malatya'da sadece "misafir" değil, şehrin ticaretinden sosyal hayatına kadar her alanında belirleyici bir "ev sahibi" konumundadır.

Tarihsel Alışkanlıklar ve "Zincirleme Göç"

Ulaşım kolaylığı sadece ticaretle sınırlı kalmamış; eğitimden sağlığa kadar birçok sosyal ihtiyaçta Malatya, Baskilliler için bir çekim merkezi haline gelmiş. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nde yer alan analizlere göre, 1980 öncesinde demir yolunun en güçlü ulaşım aracı olması, Baskillileri Malatya’daki hastane ve okullara yönlendirerek kuşaktan kuşağa geçen bir "şehir alışkanlığı" yaratmış. Sosyologların "Zincirleme Göç Teorisi" ile açıkladığı süreç ise bugün Malatya’da devasa bir "Baskil lobisi" oluşmasını sağladı; Malatya’ya yerleşen her Baskilli, arkasından gelen akrabaları için bir güvenli liman oldu.

Kimlik Elazığ, Hayat Malatya

Özetlemek gerekirse; Baskilliler için Elazığ, resmi evrakların düzenlendiği bir "baba ocağı", Malatya ise ekmeğin kazanıldığı ve sosyal yaşamın akıp gittiği ana merkezdir. Bugün gelinen noktada Baskilliler Malatya'da sadece birer "misafir" değil; şehrin ticaretinden sosyal dokusuna kadar her alanda belirleyici birer "ev sahibi" konumundadır.

Biliyor muydunuz?

Malatya’nın sosyal dokusunda Baskillilerin izi o kadar derindir ki, bazı mahalleler adeta "küçük Baskil" olarak anılır. Özellikle Paşaköşkü, Çöşnük, Yeşiltepe ve Beydağı çevresindeki yerleşimlerde Baskilli komşularınızla karşılaşma ihtimaliniz, Elazığ’ın herhangi bir mahallesinden çok daha yüksektir. Hatta Malatya’daki Baskilli nüfusunun gücü, yerel seçimlerde adayların kampanya rotalarını belirleyecek kadar stratejik bir öneme sahiptir.

Araştırma: Muhammed Baygeldi